Ekran ve Oyun Bağımlılığı Nedir?

Ekran bağımlılığı, kişinin ekran başında geçirdiği süreyi kontrol edememesi ve bu durumun günlük yaşamını olumsuz etkilemesiyle karakterize edilen bir durumdur. Oyun bağımlılığı ise genellikle dijital oyunlara karşı gelişen aşırı bağlılık ve bu oyunlardan uzak kalındığında ortaya çıkan huzursuzluk, öfke gibi belirtilerle tanımlanır.

Dünya Sağlık Örgütü resmen iki davranışsal bağımlılığı hastalık olarak kabul etmektedir; birisi dijital oyun diğeri ise kumar bağımlılığı.

Yaygın Belirtiler:

• Ekran başında geçirilen sürenin giderek artması.
• Günlük aktivitelerin (uyku, yemek, ders, sosyalleşme) aksaması.
• Gerçek dünyadan kopma hissi.
• Oyun oynayamadığında huzursuzluk, öfke ya da depresif ruh hali.
• Akademik başarının düşmesi.
• Sosyal ilişkilerde bozulma.

Bağımlılık geliştirmek için dört temel koşul vardır: Kişinin hayatında her şeyden önemli hale gelmesi, kişinin bu uygulamada geçirdiği zamanı, eylemi kontrol etmeye çalışsa da başarısız olması, kişinin hayatında maddi ve manevi sorunlar yaratmasına rağmen bu uygulamalarla iştigal etmeye aşırı biçimde devam etmesi ve kişinin işlevselliğini bozması. Bu dört koşul son bir yıl içinde karşılanıyorsa bu davranışa “bağımlılık” denilebilir. Yoksa sadece kişinin bu uygulamalarda geçirdiği süreye bakarak “bağımlılık” tanısı koyulmamaktadır. Bağımlılık bir hastalıktır ve tanısı ancak klinik görüşme ile konulabilir.

Neden Bu Kadar Bağımlılık Yapıyor?

Dijital oyunlar ve sosyal medya platformları, beynin ödül sistemini uyararak dopamin salgılanmasını tetikler. Kazanma hissi, yeni bir bildirim, başarı puanı ya da sosyal etkileşim gibi uyarıcılar bireye geçici hazlar sunar. Bu da sürekli olarak tekrar etmeyi ve ekran başında daha fazla zaman geçirmeyi beraberinde getirir.

Oyun Bağımlılığı ve Kumar Bağımlılığı Arasındaki İlişki

Özellikle oyunlarda parayla item almak, oyunlarda kullanılan şans kutuları, çekilişler, oyunların kumar oyunlarına benzer görüntüler ve sahneler içermesi, oyun oynayan gençleri bahis ve kumar oyunlarına özendirebiliyor. Henüz doğrudan bir ilişki gösterilmemiş olsa da yeni çalışmalar oyun bağımlılarının kumar bağımlılığı geliştirme riski de taşıdığını gösteriyor.

Kimler Risk Altında?

Çocuklar ve gençler en riskli grupta yer almaktadır.

Ebeveynler ve Yetişkinler İçin Öneriler:

1. Sınır koyun: Ekran süresi için günlük limitler belirleyin.
2. Model olun: Çocuklar, yetişkinlerin dijital alışkanlıklarını taklit eder.
3. Alternatif aktiviteler sunun: Spor, sanat, doğa yürüyüşü gibi ekran dışı seçenekler oluşturun.
4. Ortak zaman yaratın: Ailece yapılan etkinlikler, ekran kullanımını azaltabilir.
5. Profesyonel destek alın: Davranış değişikliği sağlanamıyorsa psikolojik destek şart olabilir.

Ne Zaman Uzmandan Yardım Alınmalı?

Aşağıdaki durumlar gözlemleniyorsa, bir psikolog ile görüşmek faydalı olabilir:

• Ekran süresini azaltma girişimlerinin başarısız olması.
• Bağımlılığın aile ilişkilerini ya da akademik başarıyı ciddi şekilde etkilemesi.
• Oyunlardan uzak kalındığında şiddetli ruhsal tepkiler gözlemlenmesi.
• Uyku düzeninde ciddi bozulmalar.