Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), bireylerin dikkatlerini odaklama, dürtü kontrolü ve hareketlerini düzenleme konularında yaşadığı sorunlarla karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu durum, çocukluk çağında başlar ve bazen yetişkinlikte de devam eder; yalnızca öğrenim ve iş hayatında değil, aynı zamanda sosyal ilişkilerde de zorluklar yaşanmasına neden olabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

1-Dikkat Eksikliği

• Dikkati sürdürme zorluğu.
• Yapılması gereken işleri veya görevleri tamamlamada zorluk.
• Ayrıntılara dikkat etmeme veya hata yapma eğilimi.
• Konuşmalar veya etkinlikler sırasında dikkatin dağılması.
• Yapılması gereken görevleri unutma.

2-Hiperaktivite

• Yerinde duramama, sürekli hareket etme.
• Fazla konuşma.
• Otururken huzursuzluk veya sabırsızlık gösterme.

3-Dürtüsellik

• Söz kesme, başkalarının konuşmalarına müdahale etme.
• Düşünmeden hareket etme veya aceleci kararlar verme.
• Sıra beklerken sabırsızlık gösterme.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Sebepleri:

DEHB’nin kesin bir nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörlerin bu durumu tetikleyebileceği düşünülmektedir:

Genetik faktörler: DEHB’nin ailelerde daha sık görüldüğü bilinmektedir. Genetik yatkınlık önemli bir rol oynar.

Beyin yapısı ve kimyası: Beyindeki bazı nörotransmitterlerin (özellikle dopamin) işlev bozuklukları, DEHB’nin gelişiminde etkili olabilir.

Çevresel faktörler: Annenin hamilelik sürecinde yaşadığı stres, sigara içme veya alkol kullanımı gibi faktörler, DEHB riskini artırabilir.

Prematüre doğum veya doğum sırasında oksijen yetersizliği gibi faktörler de etkili olabilir.

Çocuklarda ve Yetişkinlerde DEHB Farklılıkları

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, yaşa bağlı olarak farklı belirtiler gösteren bir bozukluktur. Çocuklar ve yetişkinler arasındaki DEHB belirtileri, yaşadıkları ortamın ve sorumluluklarının farklı olmasından dolayı değişkenlik gösterir. Bu farklılıkları anlamak, bu durumun çocuklukta ve yetişkinlikte nasıl yönetilmesi gerektiği konusunda rehberlik eder.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Çocukluk çağındaki belirtileri genellikle öğrenim hayatında ve sosyal ilişkilerde kendini gösterir. Çocuklarda DEHB, aşağıdaki şekilde belirgin hale gelebilir:

Okul Başarısında Düşüş: Dikkat eksikliği yaşayan çocuklar, derslere odaklanmada zorlanır ve ödevlerini tamamlama konusunda sıkıntı yaşarlar. Bu durum akademik performanslarının düşmesine neden olabilir.

Arkadaş İlişkilerinde Zorluk: DEHB’li çocuklar dürtüsellik nedeniyle arkadaşlarıyla uyum sağlamakta zorlanabilirler. Sıra beklemek, konuşma sırasında diğerlerine fırsat tanımak gibi sosyal becerilerde eksiklikler görülebilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite: Çocuklarda sıkça gözlemlenen hiperaktivite, yerinde duramama, sınıf ortamında sürekli hareket etme isteği gibi davranışlarla kendini gösterir. Bu hareketlilik, hem derslerine odaklanmayı hem de çevresiyle sağlıklı ilişkiler kurmayı zorlaştırır.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Bu durum yalnızca çocukluk dönemine özgü değildir; belirtiler yetişkinlikte de devam edebilir. Ancak yetişkinlerde DEHB, çocuklara göre farklı alanlarda sorunlara yol açabilir:

İş Hayatında Odaklanma Sorunları: Yetişkinlerde, iş yerinde görevleri tamamlama, toplantılarda dikkatini toplama ve uzun süreli projelere odaklanma konusunda sıkıntılara neden olabilir. Bu durum iş performansını olumsuz etkileyebilir.

Organizasyon ve Planlama Zorlukları: Yetişkinler, günlük işlerini organize etmekte, plan yapmakta ve görevleri sıralamakta zorlanabilir. Örneğin; randevuları unutmak, dosyaları düzenleyememek gibi sorunlar yaşanabilir.

Dürtü Kontrol Sorunları: Dürtü kontrolündeki yetersizlik, yetişkinlikte finansal zorluklar veya sosyal ilişki problemleri gibi daha büyük riskler doğurabilir. Ani kararlar almak, alışverişte aşırıya kaçmak gibi davranışlar bu durumun yetişkinlikteki sonuçlarından biridir.

Çocuklar ve yetişkinler arasındaki bu farklılıklar, yaşa ve sorumluluklara bağlı olarak farklılaştığını göstermektedir. Çocukluk döneminde okul ve arkadaş ilişkilerinde ortaya çıkan sorunlar, yetişkinlikte iş hayatı ve sosyal ilişkilerde benzer güçlüklerle devam edebilir. Bu nedenle bu bozukluğun yönetimi, yaşa ve bireysel ihtiyaçlara göre farklı tedavi ve destek stratejilerini gerektirebilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi

DEHB’nin tedavisi, genellikle bireysel bir yaklaşım gerektirir. Tedavi seçenekleri arasında şunlar bulunur:

İlaç tedavisi: En yaygın tedavi yöntemlerinden biri, merkezi sinir sistemi üzerinde etkili olan ilaçlardır (örneğin, metilfenidat ve amfetamin türevleri). Bu ilaçlar, dikkat ve hiperaktiviteyi kontrol etmeye yardımcı olabilir.

Davranışsal terapi: Bireyin dikkatini artırmak ve dürtü kontrolünü sağlamak için çeşitli stratejiler uygulanır. Örneğin, ödül sistemi veya zaman yönetimi teknikleri.

Eğitimsel destek: DEHB’li bireyler, okulda daha fazla destek ve özel eğitim alabilirler. DEHB tedavisi, genellikle ilaçlar, terapiler ve eğitim desteğinin birleşiminden oluşur ve her bireyin ihtiyacı farklı olduğundan tedavi kişiye özel olmalıdır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destekleyici Stratejiler: DEHB yönetiminde düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve uyku düzeni gibi yaşam tarzı değişiklikleri de önemlidir. Egzersiz, stresin azaltılmasına ve enerjinin dengelenmesine yardımcı olabilirken, sağlıklı beslenme ve uyku düzeni de dikkati toplamada katkı sağlar. Ayrıca bireyin günlük planlamalar yapması, zaman yönetimi stratejileri geliştirmesi gibi destekleyici yöntemler de DEHB belirtilerinin daha yönetilebilir hale gelmesine katkıda bulunur.